Là một trong 19 cộng đồng dân tộc sinh sống tại Điện Biên, người Hà Nhì ở Sín Thầu chủ yếu thuộc ngành Hà Nhì Lạ Mí. Trải qua thời gian dài định cư và phát triển, người Hà Nhì nơi đây vẫn lưu giữ nhiều nét văn hóa truyền thống, mang đậm bản sắc như: Ngôn ngữ, lễ hội truyền thống, tập quán xã hội… Trong đó đặc sắc, không thể thiếu trong bất kỳ hoạt động lễ nghi, tập quán nơi đây là sắc đỏ của trang phục truyền thống.
Bà Pờ Mì Sư, bản A Pa Chải, xã Sín Thầu chia sẻ: Mỗi phụ nữ Hà Nhì lớn lên đều được các bà, các mẹ dạy cách làm trang phục truyền thống. Mỗi hoa văn, màu sắc được kết hợp tỉ mỉ và thủ công. Trang phục là một trong những nét văn hóa truyền thống được người Hà Nhì lưu giữ qua nhiều thế hệ. Đối với người Hà Nhì, trong các ngày lễ, ngày tết của cộng đồng mà thiếu trang phục truyền thống thì không trọn vẹn.
Màu sắc trang phục người Hà Nhì chủ đạo là các gam màu nóng như đỏ, vàng… bởi khu vực sinh sống là núi cao, quanh năm mây mù che phủ, mặc màu sắc sặc sỡ sẽ phần nào xua đi cái lạnh nơi đây. Nhìn tổng thể trang phục phụ nữ Hà Nhì đa phần là giống nhau. Nếu tinh ý sẽ phát hiện trang phục thiếu nữ có phần tươi mới hơn, như những bông hoa đượm sắc căng tràn sức sống nơi đại ngàn. Trang phục phụ nữ trung niên, lớn tuổi sẽ có màu trầm hơn mang sắc thái trưởng thành và trang trọng.
Bộ trang phục truyền thống đồng bào Hà Nhì gồm các phần: Mũ đội đầu, áo dài, áo ngắn và quần. Với mũ đội đầu sẽ gồm các chi tiết như vòng quấn giữ tóc hình tròn (tro pà) với các đường chỉ màu, khăn hình vuông được khâu các lớp vải màu đan xen, bốn viền khăn được khâu các lớp tua xâu hạt cườm và quả bông nhiều màu sắc. Phần áo dài là áo xẻ ngực, xẻ tà và cài khuy, tay áo được chắp ghép thành các đường viền nhiều màu sắc chủ đạo là các màu ấm. Áo ngắn được khoác ngoài cùng và được đính cúc bạc, trang sức hình hoa, núi, nổi bật trên nền vải đen tạo sự hài hòa, tinh tế.
Chị Khoàng Phu Pứ, xã Sín Thầu chia sẻ: Phụ nữ Hà Nhì đều biết tự thêu may trang phục cho mình và gia đình. Mỗi bộ phận tạo thành trang phục truyền thống đều rất kỳ công. Qua bàn tay khéo léo, chăm chỉ của phụ nữ Hà Nhì, các trang phục tinh xảo, mang đậm bản sắc văn hóa và ý nghĩa dân gian được làm ra. Để có thể làm hoàn thiện một bộ trang phục truyền thống Hà Nhì cần khoảng thời gian 3 - 4 tháng. Trước đây, trang phục làm ra chỉ phục vụ nhu cầu gia đình, tuy nhiên, với sự phát triển của xã hội, theo nhu cầu của người dân, du khách, những bộ trang phục dần trở thành hàng hóa giá trị cao. Mỗi bộ trang phục Hà Nhì có giá lên tới 6 - 8 triệu đồng. Không chỉ tạo thêm thu nhập mà còn góp phần gìn giữ, phát triển truyền thống văn hóa người Hà Nhì nơi cực Tây.
Trong đời sống thường ngày, người Hà Nhì có rất nhiều lễ, tết lớn có thể kể đến như: Lễ cúng bản (Gạ Ma Thú), Tết mùa mưa (Dế Khù Chà), mừng cơm mới (Chế Sự Chà), Tết cổ truyền (Khù Sự Chà). Trong ngày lễ tết, các thành viên trong cộng đồng đi thăm hỏi, chúc mừng nhau, những cô gái diện bộ quần áo đẹp nhất như bông hoa đỏ thắm đặc trưng, truyền thống khoe sắc nơi cực Tây. Trong không gian văn hóa bản làng, nét văn hóa, tính cộng đồng được bảo lưu. Đây cũng là một trong những lý do chính nét văn hóa truyền thống dân tộc Hà Nhì được bảo tồn và phát triển.
Chị Pờ Sơn Mé, đội văn nghệ bản Tả Kố Khừ chia sẻ: Trong ngày lễ tết ngoài thực hiện các nghi lễ thì hoạt động văn nghệ không thể thiếu. Các tiết mục chủ yếu là múa trống (hừ từ mí xá cự), múa sản xuất (ú chà khộ tố mí xà cự), múa nón (lù hu mí xá cự)… Đây là kết tinh văn hóa gắn liền đời sống lao động sản xuất của người Hà Nhì từ xa xưa. Các tiết mục văn nghệ là hoạt động giải trí mừng vui bản làng vừa truyền dạy tình yêu, sự hiểu biết về văn hóa đối với thế hệ trẻ.
Cuộc sống ngày càng hiện đại, các bản làng người Hà Nhì ở Sín Thầu ngày càng ấm no hơn, những nét văn hóa truyền thống nơi cực Tây được lưu giữ và phát triển, tô điểm thêm trong bức tranh đa sắc màu các dân tộc Điện Biên.
Bài, ảnh: Trần Nhâm